Paleis waar Léonard woonde in slechte staat

In het paleis op de Mechelse Wollemarkt, waar onder meer kardinaal Danneels en monseigneur Léonard jarenlang resideerden, start maandag een grote restauratiecampagne. Het project zal zo’n zeven jaar duren. Eerst worden de privévertrekken voor de toekomstige aartsbisschop opgeknapt, want ze verkeren in slechte staat.

In een eerste fase liet de provincie Antwerpen, die eigenaar is van de gebouwen, de conciërgewoning in de Beggaardenstraat renoveren. Daar bevinden zich ook de keuken, de berging, de wasplaats en de garage van de residentie. Nu is het moment voor het grote werk aangebroken, de restauratie van het monumentale paleis uit de achttiende eeuw, dat destijds in een eerste fase werd ontworpen door een Italiaanse architect. “Alle voorbereidingen zijn getroffen. De plannen zijn klaar. We delen het werk op in vier fases”, zegt projectcoördinator Caroline Govaerts van de provincie.

Focus op Mechelen

Als de werf geen vertraging heeft, is het classicistische paleis eind 2022 helemaal opgeknapt. Het totale kostenplaatje is niet bekend, maar het loopt sowieso in de miljoenen. “Daarvoor kunnen wij rekenen op een meerjarige subsidieovereenkomst van de Vlaamse overheid”, stelt bevoegd gedeputeerde Luk Lemmens (N-VA).

Nu de restauratie van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen volledig afgewerkt is, richt de focus zich volledig op Mechelen. “In Antwerpen hebben we gedurende vijftig jaar bijna onafgebroken gewerkt, een investering van 52 miljoen euro. De komende jaren is Mechelen aan de beurt, al zal het kostenplaatje hier wellicht niet zo groot zijn”, geeft gedeputeerde Lemmens aan. Na de recente opstart van een nieuwe fase van de buitenrestauratie van de Sint-Romboutskathedraal, moet de interieurrestauratie nog volgen.

Oude brandkast

Tegelijk is er het project voor het naburige aartsbisschoppelijk paleis. Een eerste fase, het opknappen van de westelijke vleugel, is aanbesteed voor 1,6 miljoen euro. In de vleugel zijn de privékantoren, de woonst en de gastenverblijven van de aartsbisschop gevestigd. “Wij rekenen ruim een jaar om alles te restaureren en te renoveren”, zegt architecte Caroline Govaerts.

In tegenstelling tot wat je van een paleis zou verwachten, zijn de vertrekken allesbehalve luxueus ingericht en verkeren ze in slechte staat. “Eerlijk gezegd, wij hadden het geluk dat aartsbisschop Léonard niet zo gesteld was op luxe”, zegt woordvoerder Jeroen Moens van het aartsbisdom Mechelen-Brussel. De badkamer bijvoorbeeld doet niet onmiddellijk denken aan eentje van de belangrijkste kerkleider van het land. Opmerkelijk is wel de oude brandkast die er staat. “Hoe die daar ooit gekomen is, blijft ook voor ons een mysterie. Ze heeft er altijd gestaan”, vertelt Moens.

Aanbouw afbreken

Onder een gedeelte van de vloer in de woonkamer heeft zich al een tijdje een hardnekkige zwam genesteld door een vochtprobleem. Een van de vele bewijzen dat een restauratie hoognodig is. “Allemaal zaken die we moeten bekijken en onder handen nemen”, zegt Govaerts.

Een aanbouw van zo’n vijftig jaar geleden wordt afgebroken. In de plaats komt een compacte nieuwbouw, opgetrokken uit glas. De nieuwbouw moet de integratie van een moderne lift mogelijk maken en het paleis beter toegankelijk maken. “We kiezen voor glas omdat de resterende delen van het gebouw dan worden weerspiegeld, alsof de gevels doorlopen”, legt Caroline Govaerts uit. Samen met de lift investeert de provincie in aangepast sanitair voor mensen met een fysieke beperking.

Het uitgangspunt is om het gebouw te restaureren met zoveel mogelijk respect voor authentieke elementen. “Waar mogelijk brengen wij ruimtes terug naar hun oorspronkelijke staat. Toevoegingen uit de jaren zestig, zoals valse plafonds en vloerbekleding uit linoleum, nemen we weg. Nieuwe technieken brengen wij binnen”, vertelt de architecte. Op de benedenverdiepingen worden de privékantoren van de toekomstige aartsbisschop en zijn medewerkers uitgerust met eigen sanitair en een klein keukentje, wat vandaag niet het geval is.

Residentie zelf kiezen

De woonst van de nieuwe kerkleider, die wellicht nog dit jaar wordt aangesteld, zal worden aangepast aan de hedendaagse normen. “Al zal hij hier in eerste instantie natuurlijk niet terechtkunnen. De aartsbisschop mag zijn residentie zelf kiezen, maar het is traditie dat hij in Mechelen woont”, vertelt Jeroen Moens. Alhoewel de ruimtes zich momenteel in niet al te beste staat bevinden, het potentieel is er. Vanuit zijn woonkamer op de eerste verdieping heeft de aartsbisschop zicht op de prachtige binnentuin van het paleis.

Als de restauratie van de privévertrekken eind volgend jaar afgerond is, beschikt de aartsbisschop opnieuw over een gastenverblijf. “Door een gebrek aan comfort was dat al een tijdje niet meer in gebruik en moesten we gasten elders laten slapen”, zegt woordvoerder Jeroen Moens. De drie gastenkamers worden omgevormd tot twee kamers met een rechtstreeks toegankelijke badkamer. “Wij richten ook een gemeenschappelijk keukentje in, en een salon met zicht op de tuin”, vertelt Caroline Govaerts.

Eens de restauratie van de westelijke vleugel klaar is, zijn de andere vleugels aan de beurt: eerst de oostelijke vleugel met kantoren, vervolgens de zuidelijke, met ceremoniële zalen en ontvangstruimtes. “In een laatste fase pakken wij de gevels aan, en de monumentale elementen in de tuin. Maar dat is dus pas iets voor over enkele jaren”, zegt Govaerts nog.