Landbouwers en stad Herentals leggen samen vliegroutes aan voor de vleermuizen

Herentals mag trots zijn op haar populatie ingekorven vleermuizen (Myotis emarginatus): twee derde van de gekende Vlaamse populatie van deze zeldzame soort brengt haar jongen groot in een kraamkolonie ten zuiden van het centrum van Herentals. Niet alleen de plek van de kraamkolonie is belangrijk voor het voortbestaan van deze soort, ook de wijde omgeving heeft een sterke impact op de overlevingskansen. Na hun overwintering in o.a. de Antwerpse fortengordel leggen ze de laatste kilometers richting hun kraamplek af boven het landbouwlandschap van Noorderwijk en Morkhoven, waar ze de hele zomer op en af vliegen naar de omliggende bosjes en stallen om te jagen.

Versterking van het ecologische netwerk

Onderzoek door de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt in opdracht van provincie Antwerpen legde bloot hoe migrerende en jagende ingekorven vleermuizen het landschap gebruiken. Het onderzoek bracht in kaart hoe bomen, houtkanten en duisternis sterk bepalend waren voor de vliegroutes en op welke locaties de toegankelijkheid van het landschap kan verbeterd worden. In januari 2020 ging daarom het plattelandsproject ‘Vleermuizen, thuis in het landbouwlandschap’ van start. Dit project grijpt de uitzonderlijke aanwezigheid van de grootste Vlaamse kolonie ingekorven vleermuis aan om samen met de lokale landbouwers acties rond agrobiodiversiteit op te starten en meer groene linten in het landschap aan te leggen, waarlangs de vleermuizen hun jacht- en wintergebieden kunnen bereiken. Landbouwers die hun percelen omranden met bomen, houtkanten, heggen of hagen werden financieel ondersteund door de EU, Vlaanderen, provincie Antwerpen en stad Herentals. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw zorgde voor alle nodige begeleiding en coördinatie bij de realisaties. De voorbije jaren werden er in Noorderwijk 3,1 km bomenrijen, hagen, heggen en houtkanten aangeplant, zowel bij landbouwers als op openbare bermen. Op 21 en 22 december kwam daar nog een kleine kilometer bij: 120 bomen werden aangeplant aan de Doornestraat, Hoge weg en Lankem.

“We kiezen bewust voor verschillende inheemse boomsoorten”, benadrukt eerste schepen N-VA (bevoegdheid o.a. groen en milieu) Pascal Van Neuten, “zo trekken we een nog grotere biodiversiteit aan én is het landschap niet te kwetsbaar voor nu misschien nog onbekende ziektes die een bepaalde soort aantasten. Eerder in het project zijn er al zomereiken en winterlindes aangeplant. Deze keer hebben we gekozen voor de veldesdoorn en zwarte els. Op sommige locaties kiezen we voor knotbomen, een beheervorm die niet zo hoog wordt en dus niet teveel schaduwdruk veroorzaakt op de aangrenzende landbouwpercelen, maar toch een mooie natuurcorridor vormt voor de vleermuizen en andere diersoorten.”

Economische functie van de houtkanten

“Verschillende landbouwers in Noorderwijk hebben al mooie houtkanten aangeplant binnen het project,” vult burgemeester Mien van Olmen aan. “Hierbij gaat het dan vaak om houtkanten in hakhoutbeheer die om de 6 à 9 jaar ‘afgezet’ worden. De stammen worden geoogst en de overgebleven stronk kan weer uitschieten. Uit deze inheemse houtkanten kunnen kwaliteitsvolle houtsnippers geoogst worden. Dit biedt kansen voor lokale landbouwbedrijven die een biomassaketel gebruiken om bv. de melk voor de kalveren op te warmen. Samen met Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete onderzoeken we hoe we het beheer van de houtkanten duurzaam en dus lokaal kunnen valoriseren.”  

Tijdens het project werden vele mooie en belangrijke plantlocaties in kaart gebracht, meer dan voorzien was binnen de projectmiddelen. De laatste plantacties werden mogelijk gemaakt dankzij extra financiële ondersteuning vanuit provincie Antwerpen voor het versterken van functioneel ecologische netwerken. De projectpartners bekijken nu samen hoe ze het lokale engagement voor een mooi en duurzaam landbouwlandschap ook in de toekomst kunnen blijven verzilveren.